Heilige Grond

Jonathan Haidt heeft het gesprek losgemaakt: de impact van social media op de mentale gezondheid van jongeren is enorm. Maar zijn de schermpjes daadwerkelijk de boosdoeners of is er een ander probleem? En belangrijker, wat kunnen we eraan doen? We praten erover door met Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in het kabinet-Rutte IV en Gerdien Bertram-Troost, hoogleraar Onderwijs in levensbeschouwelijk en pedagogisch perspectief aan de VU Amsterdam.  Een gesprek op het snijvlak van politiek, onderwijs en theologie, dat kerken uitnodigt met het goud dat ze in handen hebben naar voren te stappen.

Fusie en samenwerking van kerkelijke gemeenten: een kans om de eenheid in Christus te laten zien of vooral een noodzakelijkheid vanwege krimp? In deze aflevering gaat Koos Tamminga in gesprek met Leon van den Broeke, hoogleraar Kerkrecht en veranderkundige; en oud-kerkenraadsvoorzitter Gerrit Leene.

Wat heeft je bardienst bij de sportvereniging te maken met “transcendentie van het Goede?” In dit gesprek gaan Daniël Muller en Merlijn Slothouber in op wegen om polarisatie tegen te gaan, of ten goede te keren. Kan dat, en wat vraagt dat dan? Daniel is filosoof en projectmanager voor het Moral Compass Project bij de Protestantse Theologische Universiteit. Merlijn is sociaal regisseur bij Stichting Vreedzaam. Zowel in het Moral Compass Project als in democratisch burgerschapsprogramma De Vreedzame Wijk draait het om de vraag wat ons verbindt, en hoe om te gaan met verschillen en tegenstellingen. Polarisatie ervaren we vaak als bedreigend, maar kan het ook verrijkend zijn? Kun je juist daar waar het knettert ook op het spoor komen van gezamenlijke grond? Iets dat overstijgend is en daardoor zowel relativeert als activeert? Hoe werkt dat dan concreet uit in bijvoorbeeld opvoeding en onderwijs? Een gesprek over concrete goede dingen en het Goede dat daaraan overstijgend is, over opvoeden, ontzelven en onontkoombaarheid. Links:·      Heilige Grond #38, over polarisatie·      Publieksconferentie: de polarisatie voorbij? (pthu.nl)·      Stichting Vreedzaam·      Moral Compass Project - Over het project (pthu.nl)

Is er nog iets heilig in onze tijd? Is dat belangrijk voor een maatschappij? Wat bedoelen we dan met het h/Heilige? Is het heilige een ordenende kracht, of is de ontmoeting met het/de Heilige eerder ontregelend? En hoe kun je mensen helpen op het spoor van het Heilige te komen? Koos Tamminga gaat erover in gesprek met Jan Martijn Abrahamse, lector Theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede, en Rikko Voorberg, ‘theoloog in het wild’ en Amsterdammer van het jaar 2023.

Het geweld tegen christenen groeit explosief. Wereldwijd ervaart 1 op de 7 christenen op zijn minst een hoge mate van vervolging of discriminatie. Wat heeft dat gelovigen in Nederland, voor wie dat heel anders ligt, te zeggen? Kun je je uberhaupt voorstellen wat het is om te lijden vanwege je geloof? En hoe kan het dan dat christenen die in situaties van vervolging tot geloof komen soms zeggen dat geloven ‘het moeilijkste en het mooiste is’ wat ze ooit hebben gedaan? In deze aflevering een gesprek met Willem van der Deijl (theoloog bij OpenDoors en auteur van het boek ‘Lijden met Christus) en Myriam Klinker- de Klerck (hoofddocent Nieuwe Testament aan de TUU en betrokken bij een onderzoek naar de betekenis van lijden bij Paulus.) over het lijden, lijden omwille van Christus en de uitdaging waar we als christenen in ‘het comfortabele?’ westen voor staan.

Zit Nederland te wachten op theologie?  En hoe spreek je in onze maatschappij over God? In deze aflevering krijgen we een kijkje in de keuken van onze huidige Theologen des Vaderlands: Kees van Ekris en Thelma Schoon. Wat doen ze, wat brengen ze? En wat brengt de rol hen? Een bemoedigend gesprek over publieke theologie dat uitnodigt om zelf in gesprek te gaan met een buurvrouw of collega en te delen van wat je zelf aan bronnen en geloof met je meedraagt.Kees van Ekris is programmaleider bij IZB Areopagus en bekend van zijn podcasts. Thelma Schoon is in opleiding tot docent levensbeschouwing, diaken en jongerenpastor in de Oud-Katholieke Kerk. Beiden zijn in november 2023 verkozen tot Theoloog, resp. Jonge Theoloog des Vaderlands.

Deze week gaat Europa naar de stembus en de formatie is nog volop aan de gang, politiek staat er veel op het spel. Volgens sommigen ook de toekomst van een christelijk Europa, en dus de oproep om ‘christelijk’ te stemmen. Maar wat is dat eigenlijk, en bestaat er eigenlijk wel iets als een ‘christelijke’ stem?In deze aflevering praten we over wat christelijke politiek wel en niet is met Ruard Ganzevoort, voormalig Eerste Kamerlid namens GroenLinks en rector van het International Institute of Social Studies in Den Haag en hoogleraar op de leerstoel Geleefde Religie en Ontwikkeling, en Roel Kuiper, voormalig Eerste Kamerlid namens de ChristenUnie en hoogleraar Onderwijs en Identiteit aan de Theologische Universiteit Utrecht. We spreken over waarden, benaderingen en welke rol religie moet spelen in de politiek.

Afgunst, geen emotie waarover je op een verjaardag makkelijk in gesprek gaat. Veel mensen zijn wel eens afgunstig, maar het is ook een emotie waar we ons voor schamen. Interessant om er eens van een afstandje naar te kijken. Wat is het eigenlijk voor emotie? Wat is het verschil tussen jaloezie en afgunst? Is afgunst altijd slecht of kan het ook motiveren om jezelf te ‘verbeteren’? En: hoe kom je er vanaf? In deze aflevering een gesprek met filosoof Rob Compaijen en theoloog Wilco de Vries. Rob Compaijen is als universitair docent verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit en schreef het boek Afgunst: een filosofie van een pijnlijke emotie dat deze maand verschenen is. Wilco de Vries  is universitair docent ethiek aan de Theologische Universiteit Utrecht, hij schreef onder andere over zelfliefde, geïnspireerd door Augustinus.

Wat is de spirituele kracht van liturgie? En waar is die te ontdekken? Enerzijds is er een trend te zien waarbij de traditionele vormen van de katholieke of anglicaanse liturgie sterkte aantrekkingskracht blijkt te hebben op protestanten, maar ook op mensen die niet meer gewend zijn om naar de kerk te gaan. Anderzijds is er ook de sterke neiging om te experimenteren met liturgie, daar nieuwe wegen in te zoeken en ruimte te zoeken voor 'spontaniteit'.Liturgie staat centraal in het gesprek tussen Ineke Cornet, docent Spiritualiteit aan de PThU en Klaas Touwen, die als predikant in verschillende tradities werkt en heeft gewerkt. Een gesprek over spiritualiteit en lichamelijkheid, traditie en vernieuwing, geloof en gemeenschap, dat helpt om eens anders te kijken naar de gesprekken (of vaak: discussies) over liturgische keuzes in je gemeente. Arjan Plaisier en Ineke Cornet. Dichter bij God. Aanwijzingen voor een rijkere liturgie. KokBoekencentrum, 2023. KokBoekencentrum | Dichter bij godGerda van de Haar en Klaas Touwen (redactie) Willem Barnard. In wind en vuur. Alle liederen. Skandalon, 2023 In wind en vuur. Alle liederen (3 dln) (skandalon.nl)Als predikant of kerkmusicus verder aan de slag met dit onderwerp? Volg de cursus Veelkleurig zingen - Protestantse Theologische Universiteit (pthu.nl).

“Fascinerend dat mensen banger lijken te zijn voor de oplossing dan voor het probleem” zegt Lydia van Maurik, duurzaamheidsmedewerker bij de PKN in dit gesprek, dat zij en hoogleraar Praktische Theologie Mirella Klomp in deze aflevering voeren onder leiding van Koos Tamminga. Op tafel ligt het net verschenen rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau en de Protestantse Theologische Universiteit over duurzaam denken en doen. Mirella Klomp is één van de auteurs van het rapport en vertelt in dit gesprek over de werkwijze en de uitkomsten. Het rapport bevat de resultaten van een vragenlijstonderzoek naar opvattingen en gedrag ten aanzien van klimaatverandering. In hoeverre ervaren mensen nu meer urgentie dan voorheen? Zijn ze zich ook anders gaan gedragen? Wat maakt dat mensen al dan niet bereid zijn hun gedrag of leefstijl aan te passen ten behoeve van het klimaat? En wat is de betekenis van religie bij de afwegingen die mensen maken, bij hun drijfveren, hun sociale normen?De resultaten roepen zowel herkenning op als verwondering. Wat maakt dat christenen zich nauwelijks lijken te onderscheiden als het gaat om denken en doen? Welke aanknopingspunten biedt de veranderbereidheid onder christenen, die dan wel weer relatief hoog is? Welke vragen en kansen liggen er voor de kerk als het gaat om taal, dialoog, leiderschap en pastoraat?Rapport downloaden: Tussen duurzaam denken en duurzaam doen | Publicatie | Sociaal en Cultureel Planbureau (scp.nl)Nieuwsbericht over het rapport: Bereidheid Nederlanders tot duurzaam gedrag vooral financieel gedreven | Nieuwsbericht | Sociaal en Cultureel Planbureau (scp.nl)Protestantse Kerk en Duurzaamheid: Protestantse Kerk en duurzaamheid | Protestantse Kerk in NederlandNascholing voor predikanten en kerkelijk werkers: Van U is de aarde - inleiding - Protestantse Theologische Universiteit (pthu.nl)Grond: Grond - Over het project (pthu.nl)

Vaak zitten er maar weinig jongeren in de kerkbanken, het spreekt hen niet aan. Tegelijk verlangen ze wel naar preken en verhalen die raken aan hun leven en hoop geven.Moet de preek in de prullenbak? Of is het een enorme kans om het evangelie met hen te delen? Hoe doe je dat dan op een manier die jongeren aanspreekt? Wat vraagt dat van een voorganger, van een jongere en van de hele kerkgemeenschap?Een urgent thema waarover we in gesprek gaan met Nelleke Plomp en Janine Petersen. Nelleke werkt op het kenniscentrum van de PThU en deed onderzoek naar jongeren en de preek. Janine is kerkelijk werker jeugd in Amersfoort en gaat geregeld voor in kerkdiensten, waar ze spreekt voor oud én jong.De TUU organiseerde op 12 april een inspiratiedag (S)preken voor jongeren, in samenwerking met BEAM.BEAM, Geloofwaardig Spreken, het Nederlands Dagblad en de Theologische Universiteit Utrecht organiseren een 'preekwedstrijd'. Wie schrijft de beste preek voor jongeren? Klik hier voor meer informatie.Lees hier de open brief die BEAM namens jongeren aan kerken stuurde.

Veel kerkgemeenschappen zijn of worden in deze tijd gedwongen om na te denken over het gebruik van hun kerkgebouw. Hoe onderhoud je met een krimpende gemeente een prachtig historisch gebouw? Wat moet er bij een fusie van gemeenten gebeuren met de gebouwen die ‘over’ zijn? Als je het gebouw gaat delen met andere gebruikers of huurders, wat kan er dan wel en wat (liever) niet?Veelal gaat dat soort nadenken, gaan die gesprekken, gepaard met pijn. Want de opties zijn vaak: meervoudig gebruik, herbestemming of zelfs sloop. Wat doet het met een gemeenschap, als je de ruimte moet ‘delen’? Als je van eigenaar verandert in huurder en ‘gast in eigen huis’ wordt? Wat doet het met een gemeenschap als er afscheid moet worden genomen van een gebouw?Koos spreekt erover met Henk de Roest en Elza Kuyk. Henk de Roest is hoogleraar praktische theologie aan de PThU. Hij spreekt en publiceert regelmatig over dit onderwerp, en schreef mee aan een handboek voor sluiting en herbestemming van kerkgebouwen. Elza Kuyk promoveerde in 2022 op een onderzoek naar multifunctioneel gebruik van vier monumentale stadskerken. Zij is universitair docent aan de VU en het Remonstrants Seminarium. ·       Harry Bisseling, Henk de Roest en Peet Valstar (red). Meer dan hout en steen. Handboek voor sluiting en herbestemming van kerkgebouwen. 2011, Boekencentrum (alleen nog tweedehands verkrijgbaar).·       Elza Kuyk. Tussen erfgoed en eredienst. Meervoudig gebruik van vier monumentale stadskerken. 2023, AUP. Ook open access beschikbaar. https://www.aup.nl/nl/book/9789463726092/tussen-erfgoed-en-eredienst·       Dieper in dit onderwerp duiken? Zie ook de cursus Gebruik van het kerkgebouw: sacraliteit, multifunctionaliteit en gemeenschap. Cursus voor predikanten, kerkelijk werkers, pioniers, gemeente-adviseurs of iedereen die professioneel met deze vraagstukken bezig is. https://www.pthu.nl/onderwijs/nascholing/cursusaanbod/gebruik-historische-kergebouw/

Hoe zijn we als mensen verbonden met de aarde waarop we leven? Vandaag de dag hebben we te maken met grote vraagstukken die direct raken aan of voortkomen uit onze omgang met grond. Bijvoorbeeld als het gaat om voedselproductie, vervoer, consumptie, klimaatverandering… Tussen het theologisch denken over zulke vraagstukken en de keuzes die christenen maken in de praktijk, wordt vaak een kloof zichtbaar. Gasten zijn in deze aflevering Mirella Klomp en David Onnekink, die er in hun onderzoeksprojecten naar streven om die verbinding tussen praktijken en geloof juist heel concreet te maken en te versterken. Wat vraagt dat van een aanpak? Welke taal en beelden spelen daarin een rol? Wat heeft theologie überhaupt nog toe te voegen aan de aandacht die er al is voor duurzame keuzes en de Sustainable Development Goals? Een gesprek over blubber, de plek van de mens, verantwoordelijkheid, wetenschap en de vraag naar de kipheid van de kip.Over het onderzoeksproject Grond: Grond - Over het project (pthu.nl)Ook betrokken zijn bij Grond? Grond - Steun het project Grond en doe mee! (pthu.nl)Martine Vonk Leerstoel: Leerstoel – Martine Vonk Stichting

Dopen. Het wordt wereldwijd en al eeuwenlang in kerken gedaan. De handelingen en woorden die tijdens die doop worden gebruikt, zijn in die tijd weinig veranderd. Toch verschuift de betekenis die mensen er, op verschillende plekken en tijden aan geven wel. Daarover vertellen Jos Colijn en Paul Waterval in deze aflevering. We kijken naar de geschiedenis van de kinderdoop, de verschillende overtuigingen die er bestaan over de betekenis ervan, en hoe mensen de doop vandaag de dag ervaren.Jos Colijn is docent aan de Theologische Universiteit Utrecht en promoveerde aan de Protestantse Theologische Universiteit op een studie naar de betekenis van de kinderdoop in Nederland, India en Malawi. Paul Waterval is predikant van de Petrakerk in Harderwijk en mocht in zijn loopbaan al  velen kinderen dopen.

Hoe gaan overtuigd zijn en openheid samen in gesprek met mensen die anders of niet geloven? Zodra de waarheidsvraag op tafel komt, word je toch al snel gezien als fundamentalist (te overtuigd) of als relativist (te open). In dit gesprek over interreligieuze ontmoetingen zit Koos aan tafel met Benno van den Toren, hoogleraar interculturele theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit en Cees Rentier, predikant-directeur van Stichting Evangelie en Moslims. Een gesprek over waarheid en identiteit, ontvangen en geven, perspectiefwisseling lef, twijfel, en geloof dat tegen een stootje kan. Hoe ervaren zij wat er gebeurt als je met Moslims in gesprek gaat over geloof? Wat is daar voor nodig, Waar vind je de raakvlakken die een echt gesprek mogelijk maken? Waarom is dit nodig als kerk en wat doet het met jezelf? “We doen onszelf tekort als we dit gesprek niet aandurven". Benno van den Toren schreef samen met Kang-San Tan het boek Humble confidence: A model for Interfaith Apologetics. Het boek ontving de Christianity Today Award of Merit en verscheen in 2023 in Nederlandse vertaling als Open en Onbevangen: Geloofsverantwoording in interreligieuze ontmoetingen. (KokBoekencentrum).Stichting Evangelie en MoslimsCees Rentier. Europa, het Mekka van de Islam? Een christelijk perspectief op het maatschappelijk samenleven met Moslims.

Meer dan ooit zijn we op zoek naar rust en stilte. Retraites, kloosterweekenden, meditatie, stiltetrainingen, mindfulness etc. zijn ongekend populair. Hoe is dat te duiden? Wat is er vanuit theologie over te zeggen? Hoe kun je vanuit de christelijke traditie zinnig met deze trend bezig zijn?Veel in de christelijke benadering van stilte en rust lijkt ook gepsychologiseerd - het is 'heilzaam' in de zin van welzijn en (mentale) gezondheid of het gaat in allerlei retraites en stiltetrainingen over meer ‘verbinding met jezelf’. Hoe verhouden theologie en psychologie zich hier tot elkaar en hoe uit zich dat in praktijken?Koos spreekt er in deze aflevering over met theoloog Bert de Leede en psycholoog Joël van Aalderen. Een mooi gesprek over gegeven tijd, bewustzijn, beheersing en overgave, begrenzing en verbinding, liturgie en geestelijke weerbaarheid.Eenvoudig Leven, Bijbelstudies over het goede leven | Sam Janse E.A.Toegewijd Leven, Over recht doen aan al wat leeft | Sam Janse E.A.Tijdschrift Psyche en Geloof, themanummer mindfulness

Wie om zich heen kijkt ziet dat alles in beweging is, van het klimaat tot de wereldpolitiek. 2024 lijkt een spannend jaar te worden vol met veranderingen en vraagtekens op de horizon. Hoe ziet de toekomst van de kerk er uit in deze tijd en wat zijn onze goede voornemens voor dit nieuwe kerkelijke jaar?We gaan daarover, en meer, in gesprek met Johan ter Beek en Marijn Vlasblom. Johan is innovatieexpert bij de Protestantse Kerk in Nederland en Marijn denkt als voorganger en docent aan het Baptisten Seminarium na over veranderingen in de kerk. Een open en hoopvol gesprek over hoe de kerk altijd zal blijven bestaan en tegelijkertijd kan anticiperen op de toekomst! Van design-thinking tot herbronning, er komt van alles langs qua ideeën voor vernieuwing en goede voornemens voor de Kerk.

Het is bijna kerst, we vieren dat God klein, kwetsbaar en arm werd. Hoe krijgt dat goede nieuws vorm in Geloven in Moerwijk, de armste wijk van Den Haag? En hoe in Kruispunt, een vinexwijkgemeente in Vathorst. Twee heel verschillende kerken, die toch werken vanuit een gezamenlijke missie. Wat brengen zij elkaar?In deze aflevering gaat Koos in gesprek met Bettelies Westerbeek (buurtpastor bij huis-tuin-en-keuken-kerk Geloven in Moerwijk) en Martine van Ommeren (diaconaal bestuurslid bij Kruispunt in Vathorst) over hun bijzondere vriendschapsverband. Een gesprek dat je uitnodigt ook zelf een verbinding aan te gaan met een heel andere gemeente, om te delen en te ontvangen.Wil je Geloven in Moerwijk financieel steunen?Doneren kan via deze link: https://www.geloveninmoerwijk.nl/door-te-doneren/ www.kruispuntvathorst.nlwww.geloveninmoerwijk.nl

De Bijbel die bij veel mensen in de boekenkast staat, zo weten de meeste trouwe lezers wel, is een vertaling van oeroude Hebreeuwse en Griekse teksten. Dat is echter maar het begin, want zo vanzelfsprekend is die ‘grondtekst’ helemaal niet. We spreken over de fascinerende en verborgen wereld van manuscripten, tekstkritiek en vertaalproblemen met Matthijs de Jong, Hoofd vertaler en Bijbelwetenschap bij het NBG en bijzonder hoogleraar aan de VU, en Jan Krans-Plaisier, universitair docent Nieuwe Testament aan de PThU en expert op het gebied van tekstkritiek.Een diepgaand gesprek over alles rondom de tekst in de Bijbel. Hoort het lange einde van Markus wel thuis in de Bijbel? Hoe betrouwbaar zijn de manuscripten? En wat maakt het eigenlijk uit voor de gewone lezer?

Storytelling. Een kunstvorm die niet langer alleen omarmt wordt door kunstenaars en sprekers, maar ook in het bedrijfsleven zijn ingang gevonden heeft. Want met een verhaal bereik je zoveel meer dan met feiten en cijfers. Ook Jezus maakte veel gebruik van verhalen. En in het bijzonder van gelijkenissen, parabels. Kleine verhalen die een diepere betekenis over willen brengen. Jezus sloot hiermee aan bij een levendige (mondelinge) traditie in met name Galilea, waar in verhalen weer aansluiting werd gezocht bij de Oud Testamentische profeten.In deze aflevering over parabels gaat Koos in gesprek met Eric Ottenheijm (Universiteit Utrecht) en Martijn Stoutjesdijk (PThU). Ze schreven een boek over parabels (Parabels, Het onderricht van Jezus en de rabbijnen, 2021) En binnenkort verschijnt een tweede deel met parabels; van Jezus en vele anderen. Wat zijn volgens hen de ingrediënten van een goed verhaal?